Waarom Europa een referendum in Catalonië zou moeten verwelkomen.
Dit is een gezamenlijke verklaring voorgesteld door het Emma Collectief (http://www.collectiuemma.cat/) en onderschreven door het Praag Collectief (http://collectiupraga.cat/) en het Wilson Collectief (http://www.wilson.cat/en/).
De Catalaans historische grieven met Spanje zijn de laatste jaren geïntensiveerd. Men is op een doodlopende weg terecht gekomen door de Spaanse weigering om zelfs herhaalde voorstellen van Catalonië te overwegen. Inclusief de eerlijke poging om de Carta Magna (het Statuut, vert) van 1979 te heronderhandelen. Vanaf 2005 werd een nieuwe tekst ontworpen en goedgekeurd door het Catalaanse Parlement en, vervolgens, gemachtigd door het Spaanse Parlement, maar niet voordat enkele sleutelpassages werden veranderd of simpelweg weggeschrapt. Uiteindelijk werd het geratifiseerd door het Catalaanse volk in een referendum. Maar daarna werd in 2010 door een niet geheel onpartijdig Constitioneel hof besloten dat menige paragrafen ongrondwettelijk waren en zij gaf een beperkte interpretatie van vele andere paragrafen. In werkelijkheid diende de resulterende tekst, in tegenstelling tot een verbetering van het originele statuut, om beperkingen van overheidstaken aan de Catalaanse regering op te leggen. Het gehele proces toonde aan hoe weinig wil er van Spaanse zijde was om vooruit te komen in die richting. Op dat moment werd duidelijk dat het huidige regionale bestuur, opgericht in 1978 na een lange periode van een gecentraliseerde overheersing, werd gebruikt om de Catalaanse status van een permanente minderheid in Spanje te laten voortduren. Vandaag de dag is er een groeiende aantal Catalanen die het gevoel hebben dat hun collectieve belangen worden bestuurd door Madrid zonder rekening te houden met hun behoeften en vaak tegen hun eigen vitale belangen in, en velen hebben de hoop verloren op een eerlijke behandeling binnen de Spaanse structuur.
De Catalaanse regering heeft gevraagd om een referendum te mogen houden over de relatie van de Catalaanse samenleving met Spanje – óf om te blijven in een vergelijkbare toestand als de huidige óf om te beginnen als een nieuwe onafhankelijke natie. Dit was de koers die werd gekozen door Quebec in 1995 en door Schotland in 2014 en gerespecteerd door hun overheden van Canada en Groot Brittanie. Maar de Spaanse autoriteiten, uitgaande van een beperkte, sommigen zeggen partijdige, interpretatie van de Grondwet, hebben een dergelijk referendum illegaal verklaard en hebben gezworen dat deze niet door zal gaan. Zij werken ook om de voorbereidingen te ondermeinen. In hun reacties op de door hun beweerde acties van ongehoorzaamheid door Catalaans gekozen vertegenwoordigers, lijkt het er op dat de staatsinstellingen terug gaan naar het dictatoriaal verleden, tot op het punt van bedreiging van de fundamentele pilaren van een democratisch overheid.
De verklaarde beslissing van de regerende coalitie in Catalonië om desondanks een referendum te houden moet niet worden beschouwd als een uitdaging, maar als een actie van democratie. Want het betreft hier een leiderschap als gevolg van een mandaat gegeven door honderdduizenden die op vreedzame wijze hebben gedemonstreerd sinds 2010; door de 2,3 miljoen die hun stem uitbrachten in een simbolische stemming in November 2014; door de bijna 2 miljoen die een meerderheid opleverde in de Catalaans parlementaire vekiezingen in september 2015; en, als laatste maar niet als slechtste, omdat driekwart van de Catalaanse samenleving voor het houden van een referendum is, onafhankelijk van hun eventuele stem over dit onderwerp. Het is aan de Catalaanse samenleving om te beslissen over haar eigen gezamenlijke toekomst en het haar direct vragen is de enige redelijke manier om uit te vinden hoe men over een dergelijk fundamenteel onderwerp denkt.
En, uiteindelijk, is een referendum goed voor iedereen. Zeker voor de Catalanen, wat het resultaat ook zal zijn. Het zal een hoognodige dialoog openen over een nieuwe relatie met Spanje, eentje die gebaseerd moet zijn op erkenning van de rechten als een volk, inclusief het hebben van het recht om het uiteindelijke woord te hebben over de vorm van hoe een dergelijke relatie moet plaats vinden.
Het zou uiteindelijk ook goed voor Spanje kunnen zijn, omdat haar regering en de rest van de politieke krachten gewongen worden om de fundering van het regiem, zoals opgericht in 1978, te heroverwegen. Dit was het resultaat van een democratische overgang, ontworpen en uitgevoerd door een politiek establishment waarvan de leden opgroeiden onder het Franco dictatorschap. Een bevredigende oplossing van de Catalaanse vraag zal de Spaanse samenleving een kans geven om te breken met de geesten van haar autoritair verleden en te werken aan de tekorten van een politiek systeem dat zwaar wordt bepaald door haar oorsprong.
En het zal ook goed zijn voor Europa. Om te beginnen, om practische redenen, want het zal helpen om een eeuwenoud probleem op te lossen dat, als het wordt toegestaan om door te blijven zweren, alleen maar zal escaleren, met nóg een front van instabiliteit op continentale schaal. En ten tweede, en meest belangrijke, uit princiepe. In deze dagen van politieke onzekerheid, wanneer in vele landen vanuit verschillende kampen het Europese project aan de kaak wordt gesteld, de Catalaanse houding, duidelijk pro-Europa, sterk gegrondvest op democratische princiepes en vertrouwend op strik vreedzame princiepes, zou moeten worden beschouwd als een voorbeeld voor iedereen als de enige accpetable manier voor het oplossen van tegenstellingen tussen naties en binnen staten.
Vroeg of laat zullen alle Europese landen, als ook hun overheidsinstellingen, worden gevraagd om een standpunt over deze zaak in te nemen. Het is een zaak van democratie dat de Catalaanse legitieme aanspraken als een historische natie, en daarmee haar collectieve rechten, als een volk worden erkend. En het is een kwestie van gerechtigheid dat haar constante en vreedzame moeite wordt gewaardeerd.
Vertaling: gb_vdg