Op zes december is het een nationale feestdag in Spanje: de viering van het in werking treden van de grondwet waar in 1978 over werd gestemd in een referendum. Er was toen een grote meerderheid voor deze grondwet.
Met het stemmen in het referendum voor deze grondwet waren veel ongeregeldheden. Tijdens de verkiezingscampagne, twee weken voor het stemmen, veranderde de kiescommissie het criterium voor de kiesgerechtigden. Ook tijdens het stemmen waren er veel ongeregeldheden. Uit analyses achteraf schat men dat er toendertijd meer dan een miljoen stemmen meer zijn uitgebracht dan mogelijk was. Van een ‘democratische garantie’ was dus nauwelijks geen sprake.
Een verandering doorvoeren in de grondwet is een zeer grondige en langlopende aangelegenheid. Of tenminste, dat zou het moeten zijn. Er is in het spaanse Congres een meerderheid van 75% nodig om een verandering goedgekeurd te krijgen. Sinds het in werking treden van deze grondwet is zij slechts één maal veranderd. Dit was op aandringen van de EU om het begrotingstekort grondwettelijk vast te leggen. De verandering vond plaats dankzij een onderonsje van de PP en PSOE, de twee grootste partijen, en in een weekend door een zogenaamd koninklijk decreet.
De Partido Popular, momenteel de regeringspartij van Rajoy, was in die tijd fel gekant tegen deze grondwet. Nu gebruikt zij dezelfde grondwet te kust en te keur voor haar eigen doeleinden. Het Constitutioneel Hof is opgericht om uitspraken te doen over nieuwe wetten die zijn aangenomen. Deze uitspraken zijn in principe bindend, maar er is geen orgaan of methode dat de uitspraken kan afdwingen. In 2015 werd het karakter van dit Hof grondig gewijzigd. De regering van Rajoy voerde een decreet uit waarin het Hof gerechtigd is politici direct uit hun functie te ontheffen indien zij uitspraken van dit Hof naast zich neerleggen. De veroordeelde politici hebben daarin geen mogelijkheid om zich te verdedigen. Het Hof veranderde dus van een administratieve rechtbank tot een strafrechtbank, zonder de daarbij benodigde garanties zoals het in een rechtstaat behoort. Deze verandering werd ad hoc doorgevoerd met het oog op het onafhankelijkheidsproces in Catalonië en is sterk bekritiseerd door de Europese commissie van Venetië. De leden van dit Hof worden door de twee grootste politieke partijen aangesteld. Hierdoor is het Hof sterk gepolitiseerd.
De Catalanen stemden indertijd met een meerderheid van zo’n 90% voor de spaanse grondwet. Zij hoopten toen dat dit het eind van het militaire regiem zou zijn en een begin van een volwaardige democratie zou worden. Heden ten dage wil een groot gedeelte van de Catalanen onafhankelijk van spanje worden. Zij willen dus af van deze grondwet daar gebleken is dat er met deze grondwet weinig is veranderd, afgezien van de schijn van een democratische rechtsstaat.
De noodgedwongen jaarlijkse vakantie om de spaanse grondwet te ‘vieren’ gebruiken veel Catalanen dit keer om naar Brussel af te reizen. Zij zullen daar hun legitieme president Puigdemont zien. Maar wat belangrijker is, zij zullen bovenal hun onvrede uiten tegen de Europese Unie, met name de Europese Commissie onder leiding van Jaen-Claude Juncker. De Unie laat de Catalanen in de steek en geeft aan de spaanse president Rajoy alle vrijheid om te voorkomen dat Catalonië onafhankelijk zal worden. Zelfs indien daar een democratische meerderheid voor is. Spanje schendt hierbij de fundamentele mensenrechten en burgerrechten op grote schaal. En de EU doet niets, zegt niets. Ondanks dat de mensenrechten en burgerrechten het fundament vormen van de Europese Unie.
En dat laten de Catalanen niet op zich zitten. Zij gaan dus in grote getalen naar Brussel om hun ongenoegen op 7 December te uiten, waaronder schrijver dezes. Er zijn op moment van dit schrijven 50.000 inschrijvingen. Zij gaan met gehuurde chartervluchten en bussen. Anderen gaan op eigen gelegenheid. Gezien de precaire arbeidscondities in spanje, is dit voor veel Catalanen een rib uit het lijf. Maar zij preferen om hun ongenoegen te uiten over de grove schendingen van hun rechten en om hun wens tot onafhankelijkheid bekend te maken bij de hoogste Europese instanties, boven een vakantie of ander plezier.
President Puigdemont heeft deze dagen in een interview vermeld dat hij het een goed idee zou vinden dat de Catalanen in een referendum zouden kunnen stemmen over het Europese lidmaatschap. Zelf is hij pertinent voorstander van het EU lidmaatschap. Maar gezien het ondemocratisch gehalte van de EU en haar houding voor het onderdrukken en vervolgen van de Catalanen door spanje, is het enthousiasme bij veel Catalanen voor de EU sterk verminderd. Het argument waar de spaanse president Rajoy en zijn ministers altijd mee dreigen: “een onafhankelijk Catalonië zal nooit lid kunnen worden van de EU, want spanje zal haar vetorecht gebruiken”, wordt hem hiermee ontnomen. Hij noemde zo’n referendum dan ook grote waanzin. Maar dat zijn we inmiddels al gewend van president Rajoy: het spaans nationalisme heeft een grote allergie voor stembussen en democratie in het algemeen.