Deze week presenteerde president Quim Torra zijn plannen voor het komend seizoensjaar. Hij zegt dat hij vastbesloten is om te werken aan de onafhankelijkheid van Catalonië en zal geen enkele stap met betrekking hiermee achteruit doen. Hij blijft open staan voor onderhandelingen met de Spaanse president Pedro Sanchez over een nieuw referendum. Dit referendum zal echter alleen kunnen gaan over de Catalaanse onafhankelijkheid, en niet over een nieuw Catalaans Statuut zoals Sanchez deze week voorstelde. Bovendien zal het referendum onder internationaal toezicht moeten staan.
De bladzijde van een nieuw Statuut voor de autonome regio van Catalonië binnen Spanje hebben de Catalanen allang omgeslagen. Het referendum van het Statuut van 2006 ligt nog vers in het geheugen: de partijgenoot van Sanchez, ex-president Zapatero, zei bij zijn verkiezingsrede in Barcelona dat hij een voorstel voor een nieuw Statuut voor Catalonië zou steunen. Het voorstel dat het Catalaanse Parlement hem toen toestuurde werd dusdanig bijgeschaafd, dat het nog nauwelijks herkenbaar was. Toch stemden de Catalanen toen in een referendum voor dit ‘bijgeschaafde’ Statuut. Vier jaren later werd dit Statuut alsnog door een sterk gepolitiseerd Constitutioneel Hof verworpen met als argument dat de Catalanen geen volk vormen. De Catalaanse identiteit werd hierdoor dus grondwettelijk ontkent en gediscrimineerd. De vernietiging van het democratisch genomen besluit over het Catalaanse Statuut door dit politieke tribunaal, met haar sterk eenzijdige interpretatie van de Grondwet, moet als een authentieke staatsgreep worden beschouwd. Wat daarna volgde hebben we kunnen zien: de onafhankelijkheidsbeweging kwam sterk in opgang en vele rechten en overheidstaken van de Generalitat (Catalaanse regering) werden door de PP regering van Rajoy botweg ontnomen alsof er geen wetten en Statuut bestond. Nee, de Catalanen staan niet meer open voor een nieuw Statuut. Het vertrouwen in de Spaanse Staat, doordrongen van het neofascisme in al haar gelederen, is weg.
Torra zegt dat hij onder geen beding een gerechtelijke veroordeling over de Catalaanse politici en burgerleiders zal accepteren anders dan totale vrijspraak. Dit conflict zal pas ophouden te bestaan wanneer de politieke gevangenen vrij zijn. Met dezelfde woorden die Puigdemont gebruikte bij de aankondiging van het referendum: “Óf referendum (in overeenstemming met Spanje), óf referendum (als eenzijdig besluit)”, zei Torra deze week: “Óf vrijheid, óf vrijheid”. Een veroordeling van de politieke gevangenen zal een einde betekenen tussen de open houding van zijn regering om met de Spaanse regering te onderhandelen en het begin betekenen van een hooglopend conflict.
Torra deed geen concrete plannen uit de doeken met een bijbehorende tijdslijn. Daarvoor hangt te veel af van de politieke ontwikkelingen gedurende het verloop. Dat is een van de lessen die men geleerd heeft uit het referendum en de gevolgen daarvan. Maar hij gaf wel een duidelijk beeld van de rode draad van zijn regeringsperiode.
Dezelfde avond nog reageerde de Spaanse regering met een persconferentie. De regeringswoordvoerster zei dat zij open blijft staan voor dialoog, maar ook dat iedere actie van president Torra zal worden bestudeerd of deze wettig is. De volgende dag dreigde de vicepresidente met wat zij verstaan onder grondwetsartikel 155: het ontslaan van de Catalaanse regering, ontbinden van het Parlement en het opheffen van de Catalaanse autonomie. De andere unionistische partijen, PP en C’s, popelen reeds om ‘155’ opnieuw in te voeren, inclusief de opheffing van de Catalaanse radio en TV kanalen en interventie op de scholen (‘tegen de Catalaanse indoctrinatie bij de leerlingen’). De Spaanse regering besloot om 300 man Guardia Civil in Catalonië te behouden in plaats van deze over te plaatsen naar elders in Spanje, zoals in eerste instantie de bedoeling was, en stuurt deze week bovendien 600 man Policia Nacional extra uit Spanje om de Mossos d’Esquadra (Catalaanse politie) ‘bij te staan met de beveiliging van de overheidsgebouwen’ tijdens de manifestatie op 11 September. Sinds 2012 worden deze manifestaties gehouden. Daar doen ruim meer dan een miljoen mensen aan mee. Deze manifestaties, waar gehele families aan mee doen, zijn doorgaans feestelijk en vreedzaam van aard. Er is nooit een ruit gesneuveld, een afvalcontainer in brand gestoken of een steen gegooid. Toch vind de Spaanse president Sanchez het nodig om extra politie te sturen. Dezelfden die een jaar geleden ‘A por ellos’ (‘Tegen hen’) riepen toen ze in de bussen richting Catalonië reden, in hun vrije tijd grote problemen in de straten van de steden en dorpen veroorzaakten en op 1 Oktober op stemmers sloegen en trapten. Blijkbaar is dit de manier van ‘dialoog’ van president Sanchez. Provoceren en uitlokken van geweld is een beter woord hiervoor. Want dat is wat zijn regering en de unionistische partijen aan de wereld willen laten zien: de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging is gewelddadig en duld geen andersdenkenden.
Kijkt u goed naar de TV beelden op 11 September. Als er ergens een schermutseling van welke omvang dan ook zal plaatsvinden, zal de NOS u dit met groot enthousiasme tonen. En anders komt er wel een Nederlandse vlag in beeld. Want die zijn er ook: Nederlanders, en vele anderen van buiten Catalonië, die wél begrepen hebben dat het hier gaat over vrijheid, democratie en fundamentele rechten die door Spanje geschonden worden. Voor de doorsnee lezer misschien weing zeggende, abstracte begrippen. Totdat je ze niet meer hebt.