De staatsgreep van 20 September: een persoonlijk relaas.

1. Eerdere pogingen van een inval

‘s-Morgens rond acht uur hoorden en zagen we via het nieuws op TV, wat we altijd even kijken, dat de Guardia Civil huiszoekingen waren begonnen op de ministeries van de Catalaanse Generalitat. Aangezien alleen de Mossos d’Esquadra hiertoe mogen overgaan, waren we zeer verbaasd. Eerder deze zomer had de Guardia Civil geprobeerd om een ministerie binnen te komen. Zij werden toen keurig in een kantoortje geparkeerd totdat werd opgehelderd of zij hiervoor toestemming van een rechter hadden gekregen. Toen na enkele uren bleek dat er geen gerechtelijk bevel voor huiszoeking was, werden de Guardia Civil onder begeleiding terug naar de voordeur gebracht.

2. Huiszoekingen en de staatsgreep

Dit keer was het anders. De secretariaat van de rechtbank was aanwezig met een bevel en kon men daarom een huiszoeking niet weigeren. Uit verbazing en woede begon de eerste mensen zich voor de deuren van de verschillende ministeries te verzamelen. Daar waar de Guardia Civil reeds binnen was uit protest, daar waar (nog) geen huiszoeking werd gehouden om een blokkade te vormen. In de loop van de ochtend besloten we met enkele vrienden uit ons dorp, na enkele WhatsApp berichten heen en weer, met de auto naar Barcelona te gaan. De radio stond aan. En zo hoorden we de details en de ontwikkelingen die aan de gang waren. We hoorden toen ook dat alle bankrekeningen van de Generalitat door het ministerie van Montoro (financiën) ware geconfisceerd. In andere woorden: de facto had de Catalaanse Generalitat haar autonomie verloren. Zij kon absoluut niets meer doen zonder uitrukkelijke toestemming. Hiervoor was geen speciale wet voor in werking gesteld, de Catalaanse regering was niet tevoren ingelicht zodat zij een weerwoord kon doen en er was niet over gestemd in het Congres of in de Senaat. Kortom, aan alles wat in grondwetsartikel 155 staat over een tijdelijke opschorting van een autonome regio, werd niet voldaan. Dit betrof een eenzijdige actie van de spaanse regering van Rajoy om een grondwettelijk onderdeel van haar Staat te elimineren. Met andere woorden: dit betrof een heuse, authentieke staatsgreep!

3. Aankomst in Barcelona

Bij Barcelona aangekomen, vernamen we via de radio dat de menigte zich voornamelijk voor de deuren van het ministerie van Economische Zaken verzamelde. Dit ministerie bevind zich op de hoek van Rambla de Catalunya en Gran Via de les Corts Catalanes, kortweg Gran Via genoemd. Vlakbij vonden we een parkeerplaats en liepen we richting genoemd kruispunt. Voordat we daar arriveerden, zagen we aan de Gran Via een rij van zo’n twintig geblindeerde politiebusjes van de Mossos d’Esquadra geparkeerd staan. De agenten liepen er met hun helmen aan de riem rustig naast, en lieten ons, inmiddels getooid met een estelada, ongemoeid door. Oeff, een pak van mijn hart. Even had ik gedacht dat ze ons er niet door zouden laten en we voor niets naar Barcelona waren afgezakt. Aangekomen bij het kruispunt, het liep inmiddels tegen twaalf uur, vonden we wat ruimte tegenover het gebouw, aan het begin van de wandelpassage. De bekende journalist Antoni Basses stond daar en maakte aantekeningen. Mijn reisgenote Pilar (ik denk dat ik haar voornaam wel mag publiceren, er zijn hier per slot van rekening een heleboel Pilar’s) kent hem persoonlijk en trad met hem in discussie over het nieuwe beleid van de krant ARA, waar Basses werkt. Deze krant had één van de dagen tevoren besloten om geen advertenties meer te plaatsen van de Generalitat over het te houden referendum. De krant wilde niet in de illegaliteit treden met het risico dat ze zouden worden vervolgt en gecensureerd. Deze beslissing zorgde voor een lawine van opzeggingen van abonnementen. Basses zei dat hij begrip had voor haar standpunt.

4. Tussen de mensenmenigte

Door de mensenmenigte kon ik weinig zien wat er zich vooraan bij de ingang van het ministerie afspeelde. Soms zagen we een bekend gezicht, zoals bijvoorbeeld vicepresident en minister van dit departement Oriol Junqueras, of de leiders van de burgerbewegingen Omnium en ANC, Jordi Sànchez en Jordi Cuixart. Bovendien stonden er één, of misschien meerdere auto’s geparkeerd. Het leek een patrouilleauto te zijn van de Guardia Civil. Bovenop stonden er journalisten te fotograferen en enkele manifestanten. Af en toe maakte een van hen het gebaar dat een Guardia Civil uit het ministerie naar buiten wilde komen, wat gefluit en geroep veroorzaakte. Een echte gangmaker. Het was een flink gebouwde jonge man met kortgeknipt gebleekt haar, dat viel op want de meeste zuiderlingen zijn donker gekleurd, en een zonnebril op. Af en toe werd er geroepen, gefloten of een lied ten gehore gebracht. Vooral het Catalaanse volkslied werd nogal vaak, te vaak, gezongen. Maar daardoor heb ik die dag wel de tekst er van geleerd. En toen werd het wachten, wat rondlopen en praten met mensen die je helemaal niet kent. Op een gegeven moment kwam ik Pep tegen, een goede kennis uit Manresa. (Dit is een grote stad met heel veel Pep’s.) Hij was met een groepje vrienden naar Barcelona gekomen. Hij zei me ‘Wees maar niet ongerust. Alles is onder controle. Deze huiszoekingen heeft de Catalaanse regering zelf geprovoceerd. En de Guardia Civiel is erin geluisd. De Generalitat heeft een overeenkomst met Israël gesloten. In feite zit de Mossad hier achter’. Ook wist hij waar de stembussen verstopt waren: in de kelders van de gemeentehuizen. Inderdaad had de Catalaanse regering niet lang geleden een bezoek aan Israël gebracht en waren er enkele overeenkomsten gesloten. Maar de bewering over de stembussen leek me minder logisch. Ik wilde zijn verhaal daarom maar gedeeltelijk geloven. De situatie was zo warrig en iedereen was erg onthutst door de gebeurtenissen. Maar de manifestant op het dak van de politieauto kon best wel eens iemand van de Mossad zijn. Daarna ging hij naar de pizzeria met zijn vrienden om te lunchen.

5. Lunch!

Ook mijn maag begon van zich te spreken. Het was inmiddels half drie geworden. Tot mijn grote vreugde gingen over de hoofden van de menigte kartonnen dozen met bakjes salades rond. Flesjes water werden al eerder uitgedeeld om het uitdrogen in de toch nog sterke septemberzon te voorkomen. Vrijwilligers van het ANC, de burgerbeweging achter de onafhankelijkheidsbeweging, was op het idee gekomen dat protestmanifestanten beter zingen wanneer zij ook inwendig goed verzorgd worden. Het viel echter niet mee om zo’n salade te bemachtigen. Dat was wel het geval voor een voor mij totaal vreemde jonge vrouw die naast me stond. Mijn hongerige ogen riepen blijkbaar medelijden op (iets anders kan ik mij niet voorstellen; ons leeftijdverschil was te groot) en ze stelde voor de salade te delen. Ik hoefde geen twee keer na te denken. Protestenbijeenkomsten tegen staatsgrepen maken de saamhorigheid onder de manifestanten nu eenmaal erg sterk.

6. Het oude vrouwtje en het bankje

Tegen de avond werd het drukker op straat. De mensen die die dag gewerkt hadden, voegden zich bij de manifestanten. Van een beetje rondlopen was al lang geen sprake meer. Het was staan of, bij toerbeurt, zitten op het gemeentebankje dat naast ons stond. Op een gegeven moment vroeg een oudere vrouw, ik schatte haar in de tachtig, of ik op het bankje plaats kon maken. Ze zei me dat het niet voor haar zelf was, maar voor een oudere vriendin die geheel blind is. Toen kwam een zeer oude vrouw, bij navraag bleek ze ver in de negentig te zijn, en nam met hulp van haar vriendin plaats op het bankje. Ze leek nog weinig kracht te bezitten. Maar toen er gezongen werd, hield ze met beide handen een pamflet hoog omhoog en zong vurig mee. Dat dwong respect af: iemand die hoogst waarschijnlijk de gewelddadige staatsgreep van Franco (dat was wél rebellie!), de burgeroorlog en het dictatoriale regiem in al haar facetten heeft meegemaakt, maar niet bang is om te gaan protesteren tegen de Guardia Civil, dezelfde militairen van toen, en een nieuwe staatsgreep.

7. Bezoek uit ons dorp

Nog later, het liep inmiddels tegen acht uur in de avond, kwam een groep mensen uit onze woonplaats. Men had een bus gecharterd om het vervoer te vergemakkelijken en betaalbaar te houden. Volwassenen en kinderen uit ons dorp in de Pyreneeën maakten nu deel uit van de manifestatie. Op een gegeven moment was één van de moeders haar zoontje kwijt. Na een half uurtje dook hij op met iets in zijn hand. Het was een metalen strip van een kapotte auto: het politiebusje van de Guardia Civil, inmiddels geheel onherkenbaar geworden door de stikkers en pamfletten met ‘Independencia’. Moeders wist niet hoe snel van het onderdeel af te komen.

8. Afsluiting en terug naar huis

Vanaf een een geïmprovisioneerd podiumpje, nog steeds te laag want ik kon nauwelijks zien wat er gebeurde, werden enkele toespraken gehouden en muziek gespeeld. Op een gegeven moment zeiden Jordi Cuixart en Jordi Sànchez vanaf het dak van de politieauto, dat was wél een podium dat voldeed aan de vereiste hoogte, dat we hebben gewonnen. ‘De gehele dag hebben we laten zien wie hier de baas is. De Guardia Civil had het pand niet kunnen verlaten omdat wij dit niet wilden.’ Zij zeiden dat de protestbijeenkomst nu was afgelopen en vroegen iedereen nu rustig naar huis te gaan. Niet lang daarna togen we af want iedereen was moe van de vele uren staan. Op de terugweg hoorden we vanuit de auto door geheel Barcelona mensen vanaf hun balkons op pannen en deksels slaan. Dit is een veel gebruikte manier om onvrede te uiten. Dit keer tegen wat er die dag was gebeurd. Samen met andere automobilisten toeterden en riepen we uit het raampje nog iets van dat de straten altijd van ons zullen zijn. Maar dat detail ben ik precies vergeten.

9. Relaas van de burgerleiders

Drie weken later, op 16 Oktober 2017, werden Jordi Sànchez en Jordi Cuixart na verhoor bij het Audiencia Nacional in voorlopige hechtenis genomen. Vanwege deze  protestmanifestatie worden zij beschuldigd van oproer waarbij zij gewapend en militair geweld zouden hebben gebruikt. Voor deze misdaad staat een gevangenisstraf van dertig jaar. Zij zijn nu, bijna een jaar later, nog steeds van hun vrijheid beroofd. Jordi Sànchez is getrouwd en heeft drie dochters. Jordi Cuixart is ook getrouwd en had op het moment van zijn gevangenneming een zoontje van nog geen jaar. Deze baby zal zijn vader amper kennen wanneer hij uit de gevangenis zal komen, zelfs indien Cuixart onschuldig zal worden verklaard. De ontwikkelingen van de laatse weken en dagen duiden er sterk op dat zij geen eerlijk proces zullen krijgen.