(1435 woorden)
Aanleiding
Aanstaande Vrijdag 21 December is het een jaar geleden dat de Spaanse president van de Partido Popular (PP) partij, Mariano Rajoy, aan Catalonië illegaal verkiezingen oplegde. Dit vond plaats nadat hij de Catalaanse regering van Puigdemont ongrondwettelijk had ontslagen en het Catalaanse Parlement onder het mom van grondwetsartikel 155 had ontbonden. Door deze ongrondwettelijke handelingen kan met recht gesproken worden van een staatsgreep (zij het eentje van binnenuit door de legitiem gekozen regering): de afspraken die de samenleving binnen de Spaanse gemeenschap met zichzelf had gemaakt, zoals vastgelegd in de grondwet en het Statuut, werden door Rajoy geminacht. De opheffing van de Catalaanse autonomie en ontbinding van het Catalaanse Parlement, werd in de Spaanse Senaat overeengekomen tussen de PP en de socialistische partij PSOE. Het Constitutioneel Hof wilde de aanklacht van de Catalaanse regering wegens grondwettelijke schendingen door Rajoy niet in behandeling nemen, omdat deze regering op dat moment niet rechtsgeldig was door, precies, de toepassing van grondwetsartikel 155. Cynischer kon het niet.
Ondertussen is de regering van Rajoy niet meer. Als gevolg van haar wijdverbreide en structurele corrupte praktijken overleefde zij afgelopen Mei de motie van wantrouwen door de PSOE onder leiding van Pedro Sánchez niet. Sánchez kreeg daarbij de steun van de Catalaanse partijen in het Congres van afgevaardigden in de hoop dat met de socialisten in de regering een oplossing kon worden gevonden voor het politieke conflikt. In eerste instantie leek het daar ook naar uit te zien. Het taalgebruik van de nieuwe Spaanse regering van Sánchez leek vriendelijker en er was op zeer concrete onderwerpen enige sprake van overleg met de Catalaanse regering. Maar al snel bleek dat er over zelfbeschikking voor de Catalanen met geen woord kon worden gesproken. Ook heeft Sánchez niets gedaan, of zelfs maar geprobeerd, om de aanklacht van de openbaar aanklager tegen de Catalaanse politici en burgerleiders in te trekken. Enkelen van hen verblijven in ballingschap in het buitenland, anderen zitten in de gevangenissen in afwachting op hun proces. De aanklacht bevat de absurde aantijging dat zij aanzet zouden hebben gegeven voor een gewapende opstand tegen de Spaanse overheden. De justitie van vier Europese landen (Schotland, België, Zwitserland en Duitsland), zijn erg duidelijk in hun uitspraken dat daar geen sprake van is geweest. Duitsland weigerde daarom president Puigdemont aan Spanje uit te leveren. Maar de PSOE blijft bij haar standpunt dat de Catalaanse leiders moeten worden berecht door het Spaanse Hooggerechtshof: de rechtbank waarvan bewezen is dat deze door en voor de politiek wordt samengesteld. Uit onvrede hierover hebben de Catalaanse partijen hun steun aan Sánchez opgezegd en weigeren zij in te stemmen met de Spaanse jaarbegroting.
Een provocatie
Om de gemoederen enigszins te verzachten had Sánchez afgelopen zomer besloten om zijn kabinetsberaad op 21 December in Barcelona te komen vieren. Het gebeurd sporadisch wel vaker dat een kabinetsberaad in een andere stad dan Madrid wordt gehouden, bijvoorbeeld wanneer besloten wordt om extra geld aan de betreffende stad of regio te besteden. De laatste ministerraad in Barcelona werd in 1974 gehouden, dus nog in de periode van de Franco dictatuur.
President Sánchez heeft dus besloten om precies een jaar na de illegale en opgedrongen Catalaanse verkiezingen en voor het eerst sinds meer dan veertig jaar, uitgesproken op deze dag zijn kabinetsberaad in Barcelona te komen houden. Precies op de verjaardag van deze verkiezingen die het resultaat waren van de interventie van de Catalaanse overheid mede dankzij de steun van zijn PSOE partij. (Zijn vicepresidente ondertekende notabene het verdrag met de PP.) Op hetzelfde moment dat er onschuldige Catalaanse leiders in de gevangenissen zitten, sommigen al ruim meer dan een jaar, in afwachting op hun proces dat niets met justitie en alles met een farce te maken heeft. Op het moment dat er vier gevangenen drie weken in hongerstaking zijn omdat het Grondwettelijke Hof na een jaar nog steeds niet hun beroep in behandeling wil nemen waarin zij vragen om bescherming van hun fundamentele rechten, terwijl dit hof verplicht is om dat binnen een maand te doen, waardoor hun gang naar het Europese Gerechtshof voor de Rechten van de Mens geblokkeerd wordt.
Zowel de Catalaanse regering van president Quim Torra als een groot deel van de Catalaanse bevolking zien dit bezoek daarom als een pure provocatie. Maar Sánchez zet, zelfs tegen de wens van enkele zijn eigen ministers in, zijn zin door. Een breed spectrum van burgerorganisaties, ANC, Omnium Cultural, CDR, en politieke partijen hebben daarom aangekondigd om tegen dit bezoek te protesteren. De verwachting is dat de wegen naar en in Barcelona op die dag volledig zullen worden geblokkeerd en er protestbijeenkomsten zullen worden gehouden.
Het Motief
De Catalaanse politie stelde in een vergadering met de delegatie van de Spaanse regering in Barcelona voor dat de Spaanse regering haar ministerraad in het paleis op de berg Mont Juich in Barcelona zou houden. De beveiliging zou daardoor eenvoudiger zijn, gezien de voorziene protestbijeenkomsten. Maar nee, de Mossos d’Esquadra mochten later uit de kranten vernemen dat het kabinetsoverleg in la Llotja de Mar zou worden gehouden: in het hartje van Barcelona en op het knooppunt van belangrijke verkeersaders.
Het heeft er alle schijn van dat de Spaanse regering het de Catalaanse politie zo moeilijk mogelijk wil maken in de hoop dat zij zal falen in het bewaren van de publieke orde en dat er rellen zullen uitbreken. Het minste geweld dat gebruikt zal worden, al is het maar een brandende vuilniscontainer, zal een excuus zijn om de Catalaanse politie te interveniëren of op te heffen zonder dat daar grondwetsartikel 155 voor zou moeten worden toegepast. En als benzine op het vuur heeft de regering van Sánchez aangekondigd dat zij duizend man Spaanse politie en Guardia Civil uit andere delen van Spanje zal inzetten om zijn ministers in Barcelona te beschermen. Dezelfden die vorig jaar op bezoek kwamen om het referendum gewelddadig te stoppen. De beelden hiervan gingen toen de gehele wereld over.
Politieke context
Met de opkomst van de ultra rechtse partij Vox bij de verkiezingen in Andalusië, staat Sánchez onder nóg sterkere druk vanuit de rechtse partijen PP en Ciutadans dan voorheen. Deze partijen roepen al tijden dat de Catalaanse autonomie weer moet worden opgeheven, maar dit keer voor onbepaalde tijd en ingrijpender dan voorheen. Ex-president Aznar zei onlangs dat de Catalaanse autonomie moet worden geïntervenieerd totdat de wens voor onafhankelijkheid geheel is uitgeroeid. De Vox partij wil helemaal en definitief af van de autonome gebieden in Spanje en wil terug naar de politieke situatie van het Franco tijdperk. De rechtse, extreem rechtse en ultra rechtse partijen (respctievelijk PSOE, Ciutadans, PP en Vox) roepen een onwerkelijke sfeer op van gewelddadigheid in Catalonië en door Catalanen. Oppositieleidster in het Catalaanse Parlement, Inés Arrimades (Ciutadans), vraagt met paniekerige stem de Spaanse overheid om hulp bescherming tegen de agressieve sfeer in Catalonië. Sommigen hebben al hun ‘zorg’ geuit dat er mogelijk doden zullen vallen bij de protestbijeenkomsten. Gezien de talloze protesten gedurende de afgelopen acht jaren door de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging en waarbij geen ruit sneuvelde of container in brand werd gestoken, is deze zorg volkomen ongegrond. Het enige geweld dat in Catalonië plaats vind, komt van extreem rechtse groeperingen, de Spaanse politie en de Guardia Civil.
Laatste kans op overleg?
In deze context heeft Sánchez voor komende Vrijdag een onderhoud gevraagd met de Catalaanse president Torra. Deze heeft te kennen gegeven dat hij daar altijd voor open staat, en heeft gestaan, mits zo ‘n overleg oprecht is en zonder voorwaarden vooraf. Torra vind dat er moet worden gepraat over de zelfbeschikking van de Catalanen en een referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid. Anders heeft zulk een overleg geen zin, aldus Torra.
Met de grote aversie door extreem rechts (welke steeds meer stemmen in Spanje zullen winnen) tegen de Catalanen en hun wil voor onafhankelijkheid en de zwakke regering van Pedro Sánchez (sinds het verlies van de steun van de Catalaanse partijen in het Congres vormt hij een minderheidsregering), zou dit wel eens de laatste mogelijkheid kunnen zijn voor overleg tussen de Spaanse en Catalaanse overheden. Van de andere politieke partijen valt niet veel te verwachten indien deze vroeg of laat aan de macht komen. Er gaat geen dag voorbij dat de leider van de PP, Pablo Casado, belooft om op de eerste dag van zijn ministerschap de Catalaanse autonomie op te heffen, de scholen te intervenïeren en de Catalaanse radio en TV zenders uit de lucht te halen. Albert Rivera, leider van Ciutadans, denkt daar net zo over of in vergelijkbare termen. En zoals eerder gezegd, Vox wil Catalonië en alles wat Catalaans is definitief van de aardbodem vegen.
Als dit misschien overdreven klinkt, de als gematigd en doorgaans gerespecteerde (links!) socialistisch getinte krant El PaÃs publiceerde onlangs onderstaande cartoon.
