(1200 woorden)
Duitsland, nabij de grens met Frankrijk. Drie mannen en een vrouw twijfelen of zij verder zullen reizen, de grens over. Hun veiligheid loopt gevaar als zij dat zullen doen. Twee van hen kunnen gevangen worden genomen wanneer zij de rivier, welke de grens tussen de twee landen vormt, over zullen steken. Nee, het is geen 1917 toen het grensstadje Straatsburg een dispuut was tussen Frankrijk en Duitsland en de oversteek levensgevaarlijk was. Het is 2019, een eeuw later, met een Europese Unie en een verdrag dat in het Luxemburgse plaatsje Schengen werd gesloten en dat er voor zorgen moet dat binnen deze Unie het vrije transport van goederen en van personen gegarandeerd is. Binnen deze Unie gelden dezelfde normen en waarden voor vrijheid en gerechtigheid. Maar niet voor hen.
Op de brug ‘Europa’ (de naam kon niet beter gekozen worden), die de oevers van de Rijn nabij Straatsburg verbind, staat een geblindeerde auto van de Spaanse politie. Jawel: de Spaanse politie mag in Frankrijk zomaar een verdachte van terrorisme arresteren die zich op haar grondgebied bevindt. Sinds 2002 bestaat er een afspraak tussen Frankrijk en Spanje dat daar geen Europees uitleveringsbevel, met de tussenkomst van een rechter, voor nodig is. Deze overeenkomst kwam tot stand voor het vervolgen van ETA terroristen die in de loop van haar geschiedenis honderden mensenlevens op haar geweten heeft.
Maar dit keer wacht de Spaanse politie geen moordenaars of terroristen op. Zij kijkt uit naar de gekozen Europarlementariërs Carles Puigdemont en Toni ComÃn. Twee mensen die een voorbeeld zijn van vreedzaamheid en democratie. Nooit en te nimmer hebben zij een wapen opgepakt. Hun enige misdaad is het organiseren van een referendum waarin burgers hun mening konden geven over een politiek debat.
Het is niet de eerste keer dat Spanje Puigdemont gevangen wil nemen en hem politiek monddood wil maken. De eerste keer was dit met de opgelegde verkiezingen van 21 December 2017, na het door Spanje verboden referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid en de opheffing van de Catalaanse autonomie. Ondanks dat hij naar België uitweek en de partijdige kiescommissie die tijdens de verkiezingscampagne allerlei obstakels opwierp, won Puigdemont deze verkiezingen. Vervolgens voorkwam onderzoeksrechter van het Spaans Hooggerechtshof Llarena dat hij zich als president kon installeren. In Februari 2018 werd Puigdemont in Schleswijk Holstein door de Duitse politie aangehouden en gevangen gezet in opdracht van Llarena die opnieuw een Europees uitleveringsbevel had uitgevaardigd. De duitse rechtbank weigerde Puigdemont echter uit te leveren voor de verdenking van oproer, want men vond dat hij geen geweld had gebruikt. Daarna presenteerde hij zich voor de Europese verkiezingen. De Spaanse kiescommissie probeerde hem dit te verbieden, maar de tussenkomst van het Hooggerechtshof voorkwam dit uiteindelijk na de dreiging dat hij naar het Europese Hof van Justitie zou stappen. Puigdemont werd opnieuw verkozen, dit keer als lid van het Europese parlement. Maar de kiescommissie vind dat men pas lid daarvan is, en juridische onschendbaarheid geniet, wanneer de gekozen leden trouw aan de Spaanse grondwet hebben gezworen. Puigdemont kon niet persoonlijk naar Madrid komen, anders zou hij gearresteerd worden. De Catalaanse vicepresident Oriol Junqueras, die ook tot Europarlementariër is verkozen, mocht deze keer niet de gevangenis verlaten om de belofte af te leggen. Integendeel tot drie weken daarvoor toen hij dit wel mocht doen om lid te worden van het Spaanse Congres van afgevaardigden. ‘Junqueras zou eens op de gedachte kunnen komen om niet meer naar de gevangenis terug te keren wanneer hij zich buiten Spanje zou begeven’, schrijft het Hooggerechtshof. Nu probeert de Spaanse politie Puigdemont dus op te pakken zonder Europees uitleveringsbevel bij de opening van de nieuwe regeringsperiode van het Europese parlement waarvoor hij gekozen is. Het roept ongewild herinneringen op aan de uitlevering van de Catalaanse president LluÃs Companys door de Duitse Gestapo die toen Frankrijk bezette. Companys werd vervolgens in een snelrechtprocedure veroordeeld en in het fort op Montjuic van Barcelona gefusilleerd. Een open wond in de Catalaanse geschiedenis die nooit is recht gezet. Geen enkele Spaanse regering heeft ooit haar excuses aangeboden of de militaire rechtszaak tegen Companys heropent.
Vooralsnog heeft Spanje door haar manipulaties het lidmaatschap van de gekozen Catalanen tegen kunnen houden totdat het Europese Hof van Justitie, gezeten in Luxemburg, daar een uitspraak over doet. Tienduizend Catalanen, nooit eerder vertoond in het kleine plaatsje Straatsburg, kwamen met bussen, chartervluchten, treinen en eigen vervoer om tegen de Spaanse inmenging van het Europese parlement te protesteren. Want de in totaal 2,3 miljoen Catalanen, worden vandaag niet vertegenwoordigd in het hoogste Europese democratische orgaan.
De demonstranten hadden zich voor de ingang van het Europese parlement opgesteld. Ook in de grote vergaderzaal bleef de afwezigheid van de drie gekozen leden niet onopgemerkt. De eerste die een betoog daarover hield was de Ier Matt Carthy van de Sinn Fein partij. Hij onderbrak parlementsvoorzitter Tajani die Puigdemont de toegang tot het parlementsgebouw in Brussel had geweigerd op aanvraag van de Spaanse kiescommissie. Deze voelde de bui reeds hangen en zei Matt Carthy dat hij alleen commentaar mocht geven over de stemprocedure voor een nieuwe parlementsvoorzitter. Maar Matt Carthy liet zich niet tegenhouden door Tajani en hield eenvurig betoog ter verdediging van Puigdemont, Junqueras en ComÃn. Hij kreeg daarin bijval van zijn groep GUE/NGL die foto ‘s van de Catalanen voor zich hielden. In de middagpauze bezocht hij de betogers voor het parlementsgebouw en vroeg zich af dat als Spanje kan bepalen wie Euroafgevaardigde wordt, waarom andere landen dit dan ook niet zouden kunnen doen. Andere Europarlementariërs die de buitengesloten Catalanen verdedigden waren de Portugese Maria Matias, de Sloveen Ivo Vajgl en Gérard Onesta van de franse Groenen partij. Matias zei in haar betoog dat historisch gezien Portugal haar onafhankelijkheid aan Catalonië te danken heeft. Nu is het moment om hen daarvoor terug te betalen door hen te steunen. Vajgl beweert dat nagenoeg geheel Slovenië achter de Catalanen staat in hun streven naar onafhankelijkheid. Onesta betoogde dat de Berlijnse muur is opgeschoven tot aan de grens bij Straatsburg, want Puigdemont kan Frankrijk niet binnen komen. Deze spreekbeurten waren tot voor kort ondenkbaar in en rondom het Europese parlement. Het is duidelijk dat de Catalaanse zaak een Europees gehalte heeft gekregen, ondanks dat Spanje dit ten koste van alles heeft willen voorkomen.
Puigdemont en ComÃn bleven op advies van hun advocaat Gonzale Boye veilig achter de Duitse grens, op twee kilometer afstand van het parlementsgebouw, om niet te worden gearresteerd door agenten van een EU lidstaat met fascistische trekjes. Och Europa! Waar is uw Unie nu? Waar zijn uw normen van menselijkheid en gerechtigheid? Waar is uw vrijheid? Daar waar tussen Brussel en Straatsburg honderd jaar geleden miljoenen doden vielen door een oorlog, ontstaat nu een nieuw conflict dat uit kan lopen op het einde van een Europese Unie die juist gebouwd werd om dit soort catastrofes te voorkomen. Om te beginnen met het einde van haar geloofwaardigheid. Want het Catalaans politieke conflict om onafhankelijk te worden is geen intern Spaanse aangelegenheid meer. Het is verworden tot een Europees probleem over fundamentele waarden van vrijheid en democratie. En dat probleem zal niet zomaar verdwijnen zolang er een volk is dat daarvoor blijft strijden.