gepubliceerd op 23 Juni 2024
(1215 woorden)
Een nieuw Parlement
Afgelopen 12 Mei kozen de Catalanen met de regionale verkiezingen voor een nieuw Parlement. De demissionaire President Aragonés (ERC partij) besloot om tot na de Europese verkiezingen te wachten voor de eerste plenaire vergadering voor de oprichting van het nieuwe Parlement. Tijdens deze eerste zitting, afgelopen Maandag 10 Mei, werd de voorzitter en het bestuur van het Parlement gekozen. Met steun van CUP, ERC en de Junts partij van Puigdemont werd Josep Rull (Junts) als parlementsvoorzitter gekozen.
Rull werd in 2018 door het Spaanse Hooggerechtshof veroordeeld en was één van de politieke gevangenen totdat algemeen pardon werd verleent. Zijn straf om geen publieke functie te bekleden is inmiddels voltooid. Met zijn voorzitterschap heeft de onafhankelijkheidsbeweging een meerderheid in het bestuur van het Catalaanse Parlement in handen. Dit zal grote invloed hebben op de onderhandelingen voor de aanstelling van de President van Catalonië, de socialist Illa of Puigdemont. In de rede bij zijn aantreden als Parlementsvoorzitter herhaalde Rull de zin die hij had uitgesproken in zijn laatste weerwoord in het proces tegen hem en de andere politici en burgerleiders na het referendum: “de overtuiging dat de democratie altijd zegeviert, vertegenwoordigt dat hoop krachtiger is dan angst.”
Eindelijk weer samenwerking tussen Catalaanse partijen?
Het is voor het eerst sinds het referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid (1 Oktober 2017) dat deze Catalaanse partijen eendrachtig samenwerken. Mede als gevolg van de gerechtelijke vervolgingen liep de onenigheid en rivaliteit tussen deze politieke partijen dusdanig hoog op dat iedere vorm van samenwerking onmogelijk was. Waarschijnlijk heeft het massale verlies bij de regionale verkiezingen in Catalonië en de Europese verkiezingen een rol gespeelt. Uit onvrede vanwege de ruzies tussen met name ERC en Junts en het onsamenhangende beleid van CUP, bleven veel kiezers thuis. Bij de regionale verkiezingen verloren CUP, ERC en Junts bijna 30% aan stemmen. Hierdoor verloor de onafhankelijkheidsbeweging haar parlementaire meerderheid die zij sinds 2015 had en won de socialistische partij PSOE-PSC met lijsttrekker Salvador Illa de regionale verkiezingen. Bij de Europese verkiezingen verloren Junts en ERC bijna één miljoen stemmen vergeleken met vijf jaar geleden.
Op zoek naar een President
Met de oprichting van het Parlement begint de zoektocht naar de president van Catalonië. Rull heeft 25 Juni vastgesteld als datum voor het eerste debat over een presidentskandidaat. Het Parlement zou dan op 26 Juni haar instemming aan een kandidaat kunnen geven. Verkrijgt de deze geen meerderheid, dan heeft het Parlement vanaf dat moment twee maanden de tijd om een nieuwe kandidaat te zoeken. Lukt dit niet voor 26 Augustus, dan zullen in Oktober opnieuw verkiezingen moeten worden gehouden. Alles wijst er echter op dat geen van de mogelijke kandidaten een meerderheid zullen behalen.
Alhoewel de socialist Illa de verkiezingen met 42 van de 135 zetels heeft gewonnen, heeft hij geen parlementaire meerderheid om als president aangesteld te worden indien ERC niet haar steun verleent.
De afgezette President Puigdemont is met Junts op de tweede plaats (35 zetels) ook een kanshebber om (opnieuw) tot President van Catalonië gekozen te worden. Hij heeft slechts een meerderheid indien Illa en de PSOE-PSC afgevaardigden zich van stemmen onthouden. Bij de beslissing van Illa om Puigdemont stilzwijgend te steunen spelen echter ook Spaans nationale belangen een rol. Junts kan met haar sleutelpositie in het Congres van Afgevaardigden (met 7 van de 350 zetels) haar steun aan de PSOE regering van Sánchez intrekken indien Illa zich niet van stemmen onthoudt. Daarmee zou de regering van Sánchez haar meerderheid in het Congres verliezen en zal hij na minder dan een jaar regeren vervroegde verkiezingen moeten uitschrijven.
Puigdemont heeft zijn kiezers belooft om de eerste plenaire vergadering bij te wonen wanneer hij zich als kandidaat voor het presidentschap kan presenteren. Daarmee wil hij het Catalaanse Presidentschap, een institiuut dat sinds 1359 bestaat, weer naar haar oorspronkelijke gebied terugbrengen. Puigdemont kan echter gearresteerd worden zodra hij voet op Spaanse bodem zet omdat, ondanks dat de Amnestiewet afgelopen 11 Mei van kracht werd*, er in Spanje nog steeds een aanhoudingsbevel tegen hem loopt en justitie geheel niet van plan is deze in te trekken**. Zijn terugkeer naar Catalonië, mogelijk reeds aanstaande 25 Juni, en zijn arrestatie zal tot grote sociale onrust leiden en een verdieping betekenen van de politieke crisis. De situatie biedt voor Catalonië echter een nieuwe mogelijkheid om, voor het eerst sinds de vervolgingen na het referendum van 1 Oktober 2017, van Spanje weg te breken. Het politieke mandaat dat volgde uit het referendum is nog steeds rechtsgeldig. Het mandaat zal pas komen te vervallen nadat er in overeenkomst met de Spaanse autoriteiten een nieuw referendum wordt gehouden. Het ziet er niet naar uit dat noch de socialistische PSOE noch de Partido Popular dit zullen toestaan.
* Amnestiewet van kracht
In een vorig artikel schreef ik dat de Amnestiewet niet direct werd gepubliceerd nadat het Congres deze op 30 Mei had goedgekeurd. Het blijkt dat de regering van Sánchez heeft gewacht met de publicatie er van tot na de Europese verkiezingen. Uiteindelijk verscheen afgelopen 12 Juni de Amnestiewet in de Staatscourant BOE. Sanchez heeft de publicatie duidelijk vanwege electorale belangen uitgesteld om het verlies van zijn partij bij de Europese verkiezingen te beperken.
** Rebellie van rechters en openbare aanklagers tegen Amnestiewet
Al sinds de politieke onderhandelingen heeft de gerechtelijke macht massaal haar onvrede over de Amnestiewet geuit. De rechters zien de wet als uitholling van de Rechtstaat. Nu de wet van kracht is, gebruiken zij alle middelen om geen amnestie te verlenen aan de hoofdrolspelers van het referendum en de organisatoren van de protesten van Democratische Tsunami tegen de vonnissen van 2018. De rebellie van de rechters tegen de Amnestiewet is de zoveelste aanwijzing van de staatsgreep die in Spanje gaande is, aldus de voorzitter van de burgerorganisatie Assemblea Nacional Catalana (ANC), Lluis Llach.
De vier openbare aanklagers van het Hooggerechtshof handelen tegen de opdracht van de Procureur-generaal, Álvaro Garcia Ortiz, in om aan Puigdemont, zijn ministers Comín en Puig (beiden in ballingschap in België) en de voorzitster van ERC, Marta Rovira (in ballingschap in Zwitserland) amnestie te verlenen in. Zij vinden dat de politici moeten worden vervolgt wegens misbruik van overheidsgelden en zelfverrijking. Door hun ‘fraude’ zou de Europese Unie financieel zijn benadeeld. De aanklagers willen daarom vooraf aan een uitspraak over amnestie advies vragen aan het Europese Tribunaal van Justitie of de Catalaanse politici daarvoor in aanmerking komen. De vier aanklagers van het Hooggerechtshof dreigen met aftreden indien zij geen gehoor krijgen.
Rechter Llarena, bekend vanwege zijn mislukte aanvragen voor uitlevering van Puigdemont aan Duitsland, België en Italië, houdt het arrestatiebevel in Spanje tegen Puigdemont en zijn ministers overeind en dwingt hen om, tegen de Amnestiewet in, binnen een week te antwoorden of zij voor amnestie in aanmerking willen komen. Hij kan daarin op de steun rekenen van het Hooggerechtshof en de Hoge Justitiële Raad. Het mandaad van deze Raad is sinds 2018 verlopen en zij is als gevolg van politieke onwil van met name de Partido Popular niet vernieuwd omdat deze anders de meerderheid van zogenaamde conservatieve rechters in de Raad zou verliezen.
Een groep van rechters in Catalonië, Àgora Judicial, bekritiseert de opstand van de rechters en openbare aanklagers in de hoogste organen van de Spaanse justitie als een “ernstige anomalie” en een “onjuiste houding”. Op Twitter zeggen deze rechters dat “Het enkele feit dat de publieke opinie twijfelt of de rechters het (de Amnestiewet) zullen toepassen, is een duidelijk symptoom van het democratische tekort dat boven de Spaanse staat hangt.”