Enkele belangrijke feiten die deze week zijn gebeurd met betrekking tot het onafhankelijkheidsproces.

Partijcongres van de socialisten: de natie Catalonië.

Vorig weekend vond het congres van de Spaans socialistische partij PSOE plaats. Deze partij heeft in Oktober vorig jaar haar leider, Pedro Sánchez, afgezet middels een coup van de gevestigde orde, waaronder ex-president Felipe González. Principiële reden was dat hij absoluut geen steun aan de PP van president Rajoy wilde geven, zoals beloofd in zijn verkiezingsprogramma. Hij zocht daarom coalitie genoten voor een alternatieve regering, waaronder de Catalaanse partijen in het Spaanse congres. Deze stelden natuurlijk als voorwaarde dat een referendum over een onafhankelijk Catalonië mogelijk zou zijn. Catalaanse coalitiegenoten die aspiraties hebben voor onafhankelijkheid: dat was onacceptabel bij de gevestigde orde van de socialistische partij. Goed, Pedro Sánchez is dus weer terug nadat de partijleden hun leider hebben herkozen middels interne verkiezingen. Maar niet voordat de tijdelijke leiding van de PSOE de regering van Rajoy heeft toegelaten om weer te regeren. Hierbij vallen twee dingen op:

Spanje is gedurende 10 maanden onregeerbaar geweest en heeft nu een onstabiele minderheidsregering, voor een groot deel dankzij het Catalaans streven voor onafhankelijkheid. Het Catalaans onafhankelijkheisstreven wordt weliswaar geminacht gedurende de afgelopen jaren, maar speelt wel degelijk een rol in de nationaal Spaanse politiek. Deze politieke instabiliteit kan binnen korte termijn van groot belang worden, zowel op nationaal als internationaal (EU) niveau.

De tweede grootste partij in Spanje heeft verklaard dat Catalonië een natie is, maar slechts alleen op cultureel gebied en ondergeschikt aan de Spaanse natie. Catalonië heeft daarom dus geen recht op zelfbeschikking en de soevereiniteit ligt bij de Spaanse natie als geheel. De socialisten sluiten hiermee de hekken met de regeringspartij PP van Rajoy en de extreem rechtse partij en coalitiegenoot van de PP, Ciutedanos.

Een triest besluit over de erkenning van Catalonië. Zoniet een directe belediging tegen de Catalanen, een natie met een geschiedenis van meer dan duizend jaar en één van de oudste democratieën van Europa. Een tekort aan respect met als voornaamste reden om Catalonië niet te verliezen vanwege haar financiële opbrengsten.

Aanklacht tegen Catalaanse minister voor de aanschaf van 8000 stembussen.

Het hooggerechtshof in Catalonië heeft de aanklacht van de openbaar aanklager geaccepteerd tegen een minister van de Generalitat van Catalunya, Meritxell Borràs, voor de aanschaf van 8000 stembussen. Zij wordt aangeklaagd wegens verspilling van overheidsgeld en machtsmisbruik.

Meritxell Borràs las en hoorde 5 weken geleden vanuit de pers dat de openbaar aanklager een aanklacht tegen haar had ingediend bij het gerechtshof. Deze week kreeg ze zelf het officiële bericht van de rechtbank dat een aanklacht tegen haar loopt. De reden van de aanklacht: de stembussen zullen zonder twijfel worden gebruikt voor het houden van het illegale referendum. Als bewijs wordt door de openbare aanklager aangevoerd dat zij, en de gehele Catalaanse regering, aanwezig waren op de manifestatie van zondag 11 Juni, waarin Pep Guardiola de verklaring van de manifestatie voorlas.

Volgens de Generalitat is er geen enkele juridische grond voor de aanklacht en is zij gebaseerd op intenties en niet op voldongen feiten. De aankoop van stembussen is volledig legaal. Het autonome gebied Andalusië kocht in 2001 eigen stembussen voor het houden van verkiezingen en consulten. Daar is nooit enig probleem van gemaakt.

Brief Puigdemont aan de presidente van het Spaanse congres.

De Spaanse regering heeft nooit willen onderhandelen over een referendum. Haar argument is dat zij dit niet kan doen omdat de soevereiniteit aan alle Spanjaarden toebehoort en dus dat het gehele congres daarover moet beslissen. Tot nogtoe voerde de Catalaanse regering aan dat de Spaanse regering het mandaat van het congres heeft en dat de Catalaanse regering haar plannen in het congres wil uitleggen nadat er een akkoord met de Spaanse regering is
overeengekomen. Hier is het dus nooit van gekomen.

Ondanks dat er geen akkoord met de Spaanse regering is, heeft de Catalaanse president, Puigdemont, een brief aan de presidente van het Spaanse congres gestuurd dat hij in het congres zijn plannen over het referendum wil uitleggen, hoe en waarom het zover is gekomen. Hij zegt in zijn brief dat hij geen toestemming voor het referendum aan het parlement vraagt, daar dit de afgelopen vijf jaren reeds meerdere malen is gedaan en op niets is uitgelopen. Hij heeft de steun van het Catalaanse parlement, wat voldoende is om zijn plannen te verwezenlijken, daar het parlement van Catalonië gekozen is door haar eigen bevolking en volgens de wet soeverein is. Hij onderwerpt zich daarom niet aan een stemming in het Spaanse congres. De brief was dinsdag, vier dagen na te zijn verstuurd, echter nog niet aangekomen en de presidente had dus nog geen antwoord op de aanbieding van Puigdemont. Een teken van onwil van het bestuur van het Spaanse congres, met een ex-minister van Rajoy als presidente?

Meer over het bestuur van het congres.

Het Constitutionele gerechtshof heeft PDeCat (Catalaanse politieke partij van president Puigdemont) in haar gelijk gesteld dat zij recht heeft op een eigen groep in het Spaanse congres. Dit recht werd deze Catalaanse (onafhankelijkheids) partij ontnomen door de presidente van het congres en haar bestuur, daar de groep te weinig vertegenwoordigers in het congres zou hebben. De groep moest daarom plaats nemen in de gemixte parlementaire groep, waarin zij minder haar
eigen stem kan uitbrengen.

Stemming over het gedogen van het referendum in het Spaanse congres.

De zojuist genoemde partij PDeCat had een motie in het Spaanse congres ingediend waarin zij betoogd om het referendum op 1 Oktober te gedogen. Er stemden 92 voor en 250 tegen deze resolutie. De overgrote meerderheid, waaronder de regeringspartij PP van Rajoy, de coalitie partij Ciutedanos en PSOE (socialisten) stemden tegen. Dat houdt in dat deze meerderheid er voor is om op actieve manier het referendum tegen te houden. Er is dus duidelijk een politiek conflict, daar in Catalonië ruim 75% van de bevolking voor het houden van een referendum is en ruim 60% zelfs indien Spanje dit verbied.

Verschillende Spaanse ministers, inclusief die van defensie, hebben verklaard dat de staat voldoende middelen heeft om het referendum tegen te houden. Op welke manier Spanje het referendum wil tegen houden is echter niet publiekelijk bekend. De transparantie van de Catalaanse regering hoe zij het referendum wil verwezenlijken staat in schril contrast met de geheimzinnigheid hoe de Spaanse regering dit referendum wil tegenhouden. Aan de ene kant wordt gedacht dat Spanje zich internationaal geen gezichtsverlies kan permitteren en bovendien niet in staat is om (op lange termijn) een referendum tegen te houden. Aan de andere kant wordt gespeculeerd over de mogelijke maatregelen:

– juridische vervolgingen van politici, ambtenaren en bedrijven die materiaal (zoals stembussen, stembiljetten en potloden) aan de Catalaanse regering leveren.

– Directe ontzetting van politici uit hun ambt door het constitutioneel hof, zonder rechtszaak en dus zonder de mogelijkheid om zich te kunnen verdedigen. Het constitutioneel hof kan dit doen dankzij een ad hoc verandering van de wet die de functie van het constitutioneel hof regelt. Deze wetsverandering is hevig bekritiseerd door de EU raad van Venetië.

– Toepassing van artikel 155 van de grondwet: het naar huis sturen van het  Catalaanse parlement en opheffing van de autonomie. Deze ‘oplossing’ brengt met zich mee dat het autonome gebied vanuit Madrid zou moeten worden bestuurd. Hoe dit practisch mogelijk zou zijn, is onduidelijk omdat er geen wet is die daarin voorziet.

– Belemmering van de toegang tot stemlokalen en inbeslagname van de stembussen op of voor de dag van het stemmen.

– Het uitroepen van de noodtoestand of staat beleg.

Wat zegt de internationale pers.

Afgelopen week verschenen twee opmerkelijke artikelen in de internationale pers over het onafhankelijkheidsproces in Catalonië.

The Irish Times, een van de meest belangrijke en serieuze kranten van Dublin, noemt Rajoy een slaapwandelaar die recht op een crisis af loopt. De president van Spanje, Rajoy, doet helemaal niets aan het Catalaans politieke probleem en hoopt dat het zich vanzelf oplost zodat alles bij het oude blijft. Op deze manier provoceert hij juist een zeer grote, ongewilde en zeer ingrijpende verandering.

The New York Times verhaald over de politieke instabiliteit in Spanje en, volgens de Spaanse regering, de onwettige stemming over de Catalaanse onafhankelijkheid. De NYT pleit voor het toelaten van het referendum in plaats van juridische vervolgingen om het politieke probleem op te lossen. Ook wordt commentaar geleverd over de bijzonder hoge financiële last die Catalonië aan Spanje jaarlijks moet afdragen.