1. Toespraak koning
Zoals gisteren vermeld, sprak eergisteren de spaanse koning Filip VI het Catalaanse volk toe. Zijn toon is bij vele mensen, zowel voor-als tegenstanders van onafhankelijkheid, binnen en ook buiten Catalonië slecht gevallen. Hij geeft met zijn toespraak carte blanc aan de regering om alles in het werk te stellen om Catalonië weer binnen de spaanse grondwet te brengen. Hij heeft geen woord over de gewelddadigheden en de 850 slachtoffers gerept. In plaats dat hij aanbied om met alle partijen rond de bemiddellingstafel te gaan zitten, heeft hij partij gekozen voor de PP regering van Rajoy. Dat was de boodschap die hij naar de Catalanen, maar ook naar de spanjaarden overbracht. Hiermee is nu niet meer de regering van een bepaalde politieke partij verantwoordelijk voor alle gevolgen, maar de staat spanje met haar hoofd koning Filip VI. En dat is heel veel meer dan een regering. De staat spanje keurt dus het gebruik van geweld op haar grondgebied goed om een gedeelte van haar bevolking tegen haar democratische wil te onderwerpen. Dit gaat met zeer grote waarschijnlijkheid niet lukken: de Catalanen zijn niet meer van plan bij spanje te blijven horen. In de toekomst zou dit zelfs het aftreden kunnen betekenen van het koningshuis en resulteren in een spaanse republiek. Een republiekje, om precies te zijn.
2. Toespraak president Puigdemont
Gisteravond sprak de Catalaanse president Puigdemont de Catalanen, de spanjaarden en de koning toe. Tegen de Catalanen zij hij trots te zijn op een beschaafd volk, dat op voorbeeldige manier haar misnoegen heeft getoont over het gewelddadig optreden op de dag van de algemene staking. Hij zegt dat zijn regering zal doen waar de mensen voor hebben gekozen. “Ik zal geen millimeter wijken waar ik voor gekozen ben en waar de mensen afgelopen zondag voor hebben gestemd”. In het spaans sprak Puigdemont de spanjaarden toe. Erg bijzonder in een officiele toespraak van een president. Hij bedankte de steun en het medeleven van de mensen in de spaanse steden en dat zij hun onvrede over het handelen van hun regering hebben geuit. Hij sprak de koning direct aan, “in het Catalaans, daar hij deze de taal begrijpt en beheerst”. Hij beschuldigd de koning dat hij partij kiest voor de desastreuze politiek van de spaanse regering en de weg voor Rajoy vrij maakt om de Catalaanse wil voor souvereiniteit tenniet te doen. Hij beschuldigd hem dat hij moedwillig de Catalanen minacht die niet denken zoals hij. Hij herinnerde de koning aan alle pogingen die de Catalaanse regering heeft gedaan om haar standpunt uit te kunnen leggen. “U heeft nooit geen enkele interesse getoont voor de mening van de Generalitat. Op zo’n manier niet, zijne majesteit. De mensen hadden een andere toon van u verwacht”. Puigdemont zei dat hij zal blijven zoeken naar een manier om te onderhandelen met de spaanse regering. Hij vertelde dat hij veel aanbiedingen krijgt om te bemiddelen en ze allemaal bestudeerd. Als reactie op de toespraak van Puigdemont zei de spaanse vicepresidente, Soraya Sáenz de SantamarÃa, dat er geen sprake van onderhandelingen kan zijn met een regering die buiten de wet staat.
3. Reactie EU
Gister vond de plenaire vergadering van het Europese Parlement in Straatsburg plaats. De Europese Comissie, met de woorden van Frans Timmermans, vind dat geweld geen middel mag zijn om een politiek probleem op te lossen. De EC blijft er bij dat het Catalaanse conflict een spaans interne aangelegenheid is en dat het referendum tegen de spaanse grondwet was. Een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring (in het Catalaans: Declaració Unilateral d’Indepència, DUI, spreek uit als, heel toepasselijk, ‘DOEI’) zal Catalonië buiten de EU plaatsen. Ondanks dat de EC in het verleden heeft bemiddeld in poltieke conflicten, wil ze niet als bemiddelaar in dit conflict optreden. Alle parlementaire groepen veroordeelden het politie geweld, maar keuren een DUI af.
Met spanje als vierde economische kracht binnen de EU (na de Brexit), zou dit wel eens kunnnen uitlopen op het grootste probleem binnen de EU. Het is daarom verbazingwekkend en onverantwoord dat de EC niet wil bemiddelen in dit conflict. Het zou ook wel eens het laatste probleem van de EU kunnen zijn. Het voortbestaan van de EU komt direct in gevaar als zij haar kop in het zand blijft steken. Economisch is een spanje zonder Catalonië onhoudbaar. Ook haar geloofwaardigheid als verdediger van de rechten van haar burgers is tanende. Het is duidelijk een Europees conflict, want het zijn de burgerrechten van 7,5 miljoen Europese burgers in Catalonië die met voeten getreden worden. Hieruit blijkt helaas voor de zoveelste keer, na de crisis in Griekenland en het vluchtelingenprobleem, dat de EU niet de belangen van haar bevolking vertegenwoordigd, maar die van haar lidstaten. De teleurstelling in het uitgesproken pro-Europese Catalonië is groot over deze houding. En dat zal zeker gevolgen hebben.
4. Interview internationale waarnemer
De Vlaming Bart Valck van de VVB was een van de internationale waarnemers. In een interview met het dagblad ARA verteld hij zijn relaas. Hier volgt een samenvatting. Hij bevond zich de dag van het referendum in een stemlokaal in Barcelona en ontving via de sociale media berichten wat er elders in en bij de stemlokalen gebeurde. Nooit eerder heeft hij dergelijk geweld met een stemmen meegemaakt en is daardoor hoogst verbaasd. Hij zegt dat president Rajoy liegt dat de politie op correcte manier heeft opgetreden en dat spanje de realiteit ontkent. Hij noemt dit een groot gevaar voor de democratie. Veel mensen vanuit spanje zeiden hem dat ze in dit optreden niet hun eigen staat niet herkennen. Hij is het eens met president Puigdemont dat de Catalanen het verdienen een eigen staat op te richten. Indien spanje dit niet accepteert, moet er bemiddeld worden door Europa. Er is geen weg meer terug en Europa kan geen 7,5 miljoen mensen buitensluiten. Wat we momenteel zien gebeuren is het omvallen van de oude staten, zoals Schotland in Groot Britannie, Venetië in Italië, Vlaanderen in België. Dit zijn regionen die niet meer in de oude staten passen. Europa moet deze nieuwe realiteit verwerken. Catalonië veroorzaakt een sneeuwbaleffect. Momenteel steunt Juncker spanje nog, maar in het EU parlement gaan stemmen op, bijvoorbeeld van de Groene Partij, om dit soort onafhankelijkheidsprocessen te steunen. Indien de EU de Catalaanse onafhankelijkheid weigert, zullen vele mensen teleurgesteld zijn in Europa.
Het hoofd van de groep internationale waarnemers, de nederlander Daan Everts, stelde vanochtend in een radio interview Kofi Annan, voormalig voorzitter van de VN of ex-president Obama voor als mogelijke bemiddelaars. Everts zei dat het referendum niet aan de internationale eisen kan voldoen dankzij het buitensporig gewelddadig optreden van de politie en de boicot door spanje voor en tijdens het referendum.
5. Presentatie resultaat referendum in het Parlement
President Puigdemont heeft gisteren in het Parlement aangekondigd dat hij de definitieve resultaten van het referendum komende maandag 9 Oktober aan het Parlement zal presenteren. Met dit resultaat zal hij, in overeenstemming met de referendumwet over zelfbeschikking (wet 19/2017), het Parlement voorstellen om binnen 48 uur een beslissing te nemen over een DUI of ander vorm van onafhankelijkheidsverklaring. De spaanse president Rajoy heeft bij Puigdemont vanochtend aangedrongen om geen DUI aan het Catalaanse Parlement voor te stellen. “Dit, om verdere narigheden te voorkomen”, zo zei hij. De Catalaans socialistische partij PSC, die ook tegen het houden van het referendum was, heeft de aankondiging van Puigdemont aangegeven bij het Constitutioneel Hof als ongrondwettelijk. Het Hof heeft de aangifte geaccepteerd. Het gevolg hiervan is dat het Catalaanse Parlement, volgens de spaanse wetgeving, niet mag vergaderen. De referendumwet zegt echter in artikel 2.2 dat zij zich boven de spaanse grondwet stelt met betrekking tot het referendum. De zitting van het Catalaanse Parlement zal dus wel doorgaan, maar zal in spaanse ogen illegaal zijn en hoogstwaarschijnlijk zal worden getracht de vergadering tegen te houden.
Met het verbod van de plenaire parlementsvergadering worden de Catalanen en hun vertegenwoordigers nog een ander fundamenteel burgerrecht ontnomen. Naast de verboden op zelfbeschikking, vrije meningsuiting, stemmen, en de vrijheid van correspondentie en briefgeheim (als gevolg van de huiszoekingen door de Guardia Civiel in de postbedrijven op zoek naar brieven van de Generalitat naar de kiezers), wordt nu een verbod op vrije vergadering opgelegd. Ik vraag me af hoe ver men moet gaan voordat spanje geen democratische rechtsstaat meer kan worden genoemd en ook als zodanig wordt erkent door de internationale gemeenschap. Maar men is hard op weg in die richting.
6. Strategie van een onafhankelijkheidsproces
Met de aankonging van de plenaire vergadering voor maandag 9 Oktober, laat de Catalaanse regering zien dat zij zelf de controle heeft over de politieke ontwikkelingen in het land. Zij laat zich daardoor niet leiden door de agenda van een andere mogendheid. Het is erg belangrijk om aan de internationale gemeenschap te tonen dat je doet wat je zegt en wanneer. Dat geeft vertrouwen aan de gemeenschap. Een ander cruciaal punt is dat de Catalaanse regering ook kan aantonen dat zij, nadat de onafhankelijkheid is uitgeroepn, de controle heeft over haar grondgebied. Indien de bevolking niet meer gehoorzaamt naar de spaanse overheden maar wel naar de Catalaanse, is er veel gewonnen. De controle over de belangrijke infrastructuren, zoals (lucht)havens, wegen, grenzen, energiecentrales etc komt daarna. Dit heeft niet de hoogste prioriteit en kan op een intelligente manier zonder geweld worden opgelost.
Na de onafhankelijkheid van een van de Baltische staten bleef Rusland een tijd lang de controle over het vliegveld houden. De lokale politie deed de paspoortcontroles buiten bij de voordeur van de terminal. Op een gegeven moment zagen de russen in dat hun paspoortcontroles binnen op het vliegveld geen nut meer had en vertrokken.
Ondertussen is de Catalaanse regering druk op zoek naar een bemiddelaar en laat duidelijk blijken dat zij open blijft staan voor onderhandelingen met de spaanse overheden. Blijft de spaanse regering volhouden dat zij niet wilt onderhandelen of, nog erger, op onacceptabele wijze ingrijpt, zoals het opheffen van de autonomie of het in gijzeling nemen van de president en andere politici, dan is voor iedereen duidelijk hoe het werkelijke karakter van spanje is en zal een DUI gemakkelijker door de internationale gemeenschap geaccepteerd worden.