1. Protest manifestatie van de unionisten
Gisteren vond in Barcelona een manifestatie plaats van de unionisten. Zeer veel mensen kwamen met bussen en de hogesnelheidstreinen vanuit spanje naar Catalonië. Er waren volgens de gemeentepolitie zo’n 350.000 deelnemers. Er werden leuzen gescandeerd zoals ‘Puigdemont naar de gevangenis’, ‘Over de eenheid van spanje wordt niet gestemd’, of er werd gevraagd om artikel 155 (opheffing van de autonomie) toe te passen. Er was geen enkele vraag naar dialoog of referentie naar de bijna 900 slachtoffers van 1 Oktober. Ter afsluiting sprak onder andere de nobelprijswinnaar voor literatuur Mario Vargas Llosa. Hij zei dat de Catalaanse afscheidingsbeweging is gebaseerd op nationalistisch racisme en fanatisme. De lokale pers en de internationale pers maakten er verslag van. De nationale pers werd soms in haar werk belemmerd. Onder andere werd midden in een uitzending de microfoon van een verslaggever uit zijn handen gerukt door een paar manifestanten. De internationale pers, waaronder BBC, Sky News, The Sun, The Independent en Daily Mail verbaasden zich over de fascistengroet die veel manifestanten gaven aan de nationale politie om hun goedkeuring te tonen over het politieoptreden op 1 Oktober. Kortom, het was een manifestatie van het typisch reactionaire spanje dat intolerant is tegen het catalanisme en nu dus ook tegen de wens voor onafhankelijkheid. En zonder dat er een enkel argument gebruikt werd waarom het voor de Catalanen aantrekkelijk zou zijn om bij spanje te blijven. Misschien dat nu, heel langzaam, de ogen van de wereld zich beginnen te openen waarom Catalonië weg uit spanje wil.
Ondertussen gaat het kat en muis spel tussen spaanse overheid en Catalaanse regering door. Morgen zal door de regering van Puigdemenont het definitieve resultaat van het referendum in het Parlement presenteren. Van de 5,5 miljoen stemgerechtigden hebben, ondanks de represailles van de politie en de dreiging van de spaanse overheid dat het stemmen illegaal zou zijn, 2.3 miljoen hun stem uitgebracht. Daarvan heeft 91,8% voor onafhankelijkheid gestemd, 7% was daar tegen en de rest stemde blanco of de stem was ongeldig. Met zeer grote waarschijnlijkheid zal het Parlement gevraagd worden haar conclusies te trekken uit het resultaat en de omstandigheden waaronder het referendum plaatsvond. Oftewel een verklaring van een onafhankelijke republiek Catalonië zal met grote waarschijnlijkheid in stemming worden gebracht en aangenomen.
2. Artikel 155
De spaanse regering zal het daarbij niet laten zitten. De afgelopen dagen wordt door velen het gebruik van grondswetsartikel 155 genoemd: de opheffing van het autonome gebied Catalonië. Veel spaanse politici van de PP en hun partner Ciutadans willen hiermee dat Rajoy nieuwe verkiezingen voor Catalonië zal uitschrijven en dat de onafhankelijkheidspartijen daar niet aan mee zullen doen of misschien zelfs illegaal zullen worden verklaart, zodat de unionisten deze verkiezingen zullen winnen. Ondanks dat een zeer klein gedeelte van de bevolking haar dan zal kiezen. Maar artikel 155 zegt het volgende: Als een autonoom gebied niet voldoet aan de verplichtingen van de grondwet of andere wetten, of handelt tegen het algemeen belang van spanje in, en indien zij niet luistert, kan de spaanse regering, met de goedkeuring van de meerderheid van de Senaat, de nodige maatregelen nemen om haar regering onder dwang te verplichten aan deze genoemde voorwaarden te voldoen. In het tweede gedeelte van artikel 155 wordt gespecificeerd dat: ‘voor het uitvoeren van de voorgenomen maatregelen kan de spaanse regering opdracht geven aan alle autoriteiten van het autonome gebied’
Dit betekent dat de spaanse regering niet zomaar de wetten, zoals het Statuut, kan overschrijden zoals zij zou willen. Zonder enige uitzondering moet de spaanse overheid zich aan de wetten houden. Artikel 155 geeft het recht aan de spaanse regering om instructies aan de autonome regering en al haar instanties op te leggen. Iets wat niet gering is. Het Statuut van het autonome gebied Catalonië, wat een organieke wet van de spaanse staat is, zegt dat de president van Catalonië alleen kan worden gekozen door het Catalaans Parlement (art 67.2) en deze kan niet worden afgezet door een politieke beslissing van de spaanse regering, zelfs niet met goedkeuring van de Senaat. Hetzelfde Statuut zegt dat de enige die nieuwe verkiezingen in Catalonië kan uitschrijven is de president van de Generalitat (art 66). Dus het uitschrijven van vervroegde verkiezingen kan alleen door de president worden gedaan en kan niet worden gedelegeerd. Zelfs niet naar de vicepresident of een minister van de Generalitat. Zou de president overlijden of gevangen worden genomen, dan moet hetzelfde Catalaanse Parlement een nieuwe president kiezen. Hoewel grondswet artikel 155 is geschreven om te voorkomen dat een autonoom gebied zich aan de grondwet zou onttrekken, dan moet toch de spaanse regering aan dezelfde grondwet blijven voldoen. Dus de strategie dat de spaanse regering nieuwe verkiezingen uitschrijft voor Catalonië is onmogelijk volgens de spaanse grondwet, alhoewel de PP, Ciutadans en de spaanse pers dit wil doen geloven.
Althans, dat is de theorie. De afgelopen weken heeft spanje echter getoond dat ze, om haar ‘eenheid’ te bewaren niet alleen in staat is om bij herhaling haar eigen regels, afspraken en wetten te schenden, maar ook de Europese en internationale verdragen, zoals het schenden van de fundamentele mensenrechten. De voorzitter van de Europese raad voor de mensenrechten, Nils Muiznieks, stuurde vorige week een brief naar de spaanse minister van binnenlandse zaken, Juan Ignacio Zoido, dat er snel een onderzoek moet komen naar het politiegeweld. Hij dringt er, nogmaals, op aan om een soort van ombudsman in te stellen waar aangiftes kunnen worden gedaan tegen optreden van de politie. Dit had hij reeds in 2013 aanbevolen, schrijft hij. Zoido heeft de brief beantwoord dat de politie op 1 Oktober voorzichtig, proportioneel en professioneel heeft gehandeld om haar taak uit te voeren en om de wet, de vrijheid en de rechten van alle burgers te garanderen.
3. Na de onafhankelijkheidsverklaring
De afgelopen dagen heeft de spaanse regering iedere bemiddeling van onderhandelen geweigerd. Er is maar één manier, volgens de spaanse regering en ook volgens het hoofd van de spaanse staat, koning Filip VI, en dat is dat Catalonië weer terug komt onder de spaanse grondwet. Koning Filip VI geeft Rajoy carte blanc om alle middelen die er zijn daar voor te gebruiken. Hij repte in zijn toespraak met geen woord over het politiegeweld dat op 1 Oktober is gebruikt. Dat zegt genoeg over waartoe spanje in staat is. Om een verder idee te geven hoe deze mensen denken: de vicesecretaris en officieel woordvoerder van de PP, Pablo Casado, heeft vanochtend in een persconferentie gezegd dat hij hoopt dat de geschiedenis zich niet zal herhalen en hetzelfde met Puigdemont zal gebeuren als 83 jaar geleden. Bij navraag van een journalist verwees hij naar het fusilleren van ex-president Lluis Companys in 1940. Een directe doodsbedreiging van de regeringspartij in spanje naar de Catalaanse president, dus. Hij zegt dat het geweld door de Catalaanse regering, welke hij xenofoob en totalitair noemt, wordt uitgelokt. Iedere onderhandeling met ‘de krakers van de Generalitat’ wijst hij van de hand. Tot slot zegt hij dat hij voorstander is van het illegaliseren van de politieke partijen die voor de onafhankelijkheid van Catalonië zijn.
Na het aannemen van de onafhankelijkheidsverklaring door het Parlement treed de juridische overgans-en oprichtingswet in werking. Vanaf dat moment geld de spaanse legaliteit niet meer in Catalonië. De Catalaanse overheid kan dan aan haar politie, de Mossos d’Esquadra, opdracht geven om de Catalaanse bevolking te beschermen en zijn de Mossos niet meer verplicht om te voldoen aan de opdrachten van de spaanse openbaar aanklager en het hoofd van de guardia civil. Na de onafhankelijheidsverkaring blijft de Generalitat, zoals ze altijd gezegd heeft en zoals is vastgelegd in de juridische overgans-en oprichtingswet, open staan voor overleg met spanje om te onderhandelen hoe de Catalaanse onafhankelijkheid verder vorm wordt gegeven, zoals de verdeling van activa, passiva en overheidsschulden. Dat laatste lijkt voorlopig nog heel ver weg te liggen.
4. Reactie Nederland
Eindelijk begint politiek Nederland ook iets van zich te laten horen. Het werd hoog tijd dat het land dat altijd zo de mond vol heeft over mensenrechten, en schendingen daarvan in andere landen, een standpunt van haar regering vraagt over de situatie in Catalonië. De vraag wordt gesteld door CDA, SP en D66. Naar mijn gevoel zou het de Christenunie, gezien haar morele waarden en princiepes, goed staan als ze zich bij dit rijtje voegt.