1. De onafhankelijkheidsverklaring
Gisteren zou om zes uur ‘s-middags het plenaire debat van het Catalaans Parlement plaats vinden. Dit debat kon afgelopen maandag 9 Oktober niet doorgaan omdat formeel was aangekondigd dat de resultaten van het referendum en de onafhankelijkheid van Catalonië zouden worden besproken. De Catalaanse socialisten, de PSC onder leiding van Iceta, bracht deze aankondiging van president Puigdemont naar het Constitutioneel Hof (TC). Het Hof accepteerde de aangifte van deze aankondiging om te onderzoeken op ongrondwettelijkheid. Hierdoor kon de plenaire vergadering van maandag niet doorgaan. Zesenzeventig parlementsleden hebben als reactie daarop aangifte gedaan bij het Europese Hof van de mensenrechten omdat hun fundamentele burgerrecht op vrije vergadering en op meningsuiting door dit verbod werd ontnomen.
De plenaire vergadering van gisteren, dinsdag 10 Oktober, begon op aanvraag van Puigdemont een uur later. Later bleek dat hij in gesprek was met iemand van de internationale politieke gemeenschap. Waarschijnlijk is dit Angela Merkel geweest.De aandacht van de pers voor deze zitting was groot. Er bevonden in het Parlementsgebouw zo’n 1000 journalisten, waarvan een 400 van internationale komaf van 250 verschillende media.
Aan het begin van de plenaire zitting las de presidente van het Parlement, Carme Forcadell, een verklaring af waarin het politiegeweld door de Nationale politie en de Guardia Civil van 1 Oktober scherp werd veroordeeld. Daarna kwam president Puigdemont aan het woord. In zijn toespraak zei president Puigdemont dat het referendum als geldig wordt beschouwd. De grote deelname aan het referendum, gezien de omstandigheden van het politiegeweld, de passieve en vreedzame verdediging van de stemlokalen door de burgers en het resultaat van de stemmen, geeft het Catalaanse volk het recht op een eigen, onafhankelijke republiek, aldus Puigdemont. Hij zei daarop dat hij Catalonië als onafhankelijke staat in de vorm van een republiek verklaard. Daarop vroeg hij of het Parlement, samen met zijn regeringsleden, deze verklaring wil medeondertekenen na afloop van de parlementszitting. Meteen daarop zei Puigdemont dat hij de effecten van de onafhankelijkheidsverklaring wil opschorten om ruimte te geven voor onderhandelingen met de spaanse regering van Rajoy. (Hiermee heeft Catalonië volgens Wikipedia het record verbroken als kortst bestaande staat, namelijk met 44 seconden.)
Daarna kwamen de oppositiepartijen aan het woord. Om te beginnen met Inés Arimades, leidster van de grootste oppositie partij, Ciutadans. Zij sprak haar speech uit zoals die was voorbereid voordat de zitting begon en er van uitging dat de onafhankelijkheidsverklaring geldig zou zijn. Ze had haar praatje dus niet aangepast aan de nieuwe situatie, wat vrij belachelijk overkwam. Ze sloot af dat ze nooit afstand van haar spaanse paspoort zou doen. Iets wat niet nodig is en ook nooit is gevraagd in het geval van een onafhankelijk Catalonië. Ook de PP en de socialisten, zoals verwacht, vonden deze vorm van onafhankelijkheid onacceptabel. De meest belangrijke speech kwam van Anne Gabriel, woordvoerster van La CUP, de gedoogpartner van JxSi. Alhoewel La CUP teleurgesteld is in de opschorting van de realisatie van de onafhankelijkheid, schaart haar groep zich achter de regering van Puigdemont en zijn parlementaire groep JxSi.
De burgerorganisaties en motor achter de onafhankelijkheidsbeweging, het ANC en Omnium Cultural, stemden in met de verklaring van Puigdemont.
2. Commentaar
Het was te verwachten dat Puigdemont op de één of andere manier de onafhankelijkheid van Catalonië zou uitstellen. De Catalanen hebben altijd onderhandeld over hun politieke zaken met Madrid. Dit was het geval tijdens de 30 jaren van de ‘democratische overgangsperiode’ na het Franco regiem, waarin onder andere CiU, onder leiding van Jordi Pujol, onderhandelde met de verschillende spaanse regeringen gedurende die periode over meer autonomie en de PSC, onder leiding van Pasqual Maragall, over een nieuw Statuut. Sinds 2012, na de weigering van Rajoy voor een fiscale overeenkomst, is 18 maal officieel gevraagd om een referendum te mogen houden. Totdat het moment aanbrak dat Puigdemont uiteindelijk op eenzijdige wijze een referendum moest organiseren om aan zijn politiek mandaad te voldoen. Zelfs daarna nog, tot op de dag voor het referendum, bood Puigdemont onderhandelingen over het referendum aan. Het was altijd ‘nee’ van de regering van Rajoy. De tactiek van Puigdemont om de onafhankelijkheid op te schorten is in enkele opzichten vergelijkbaar met het onafhankelijkheidsproces van Slovenië met Servië, afgezien dat er nu geen concrete termijn voor de opschorting is vastgesteld en er nog geen bemiddelaars zijn aangesteld. Het is nu de vraag of Rajoy, onder internationaal toezicht, zal toegeven om te onderhandelen over de overgang naar een onafhankelijk Catalonië of dat hij grondwetsartikel 155 zal toepassen waarin de autonomie van Catalonië wordt opgeheven. In het algemeen is hier de verwachting dat Rajoy het laatste zal doen en dat hij de opgeschorte onafhankelijkheidverklaring naar het TC zal brengen zodat deze verklaring automatisch zal worden opgeschort. Dat zou het domste zijn wat Rajoy en zijn regering zouden kunnen doen. In dat geval zou dit de onmiddelijke onafhankelijkheid van Catalonië provoceren, met instemming van de internationale gemeenschap.
Jordi Sanchez, president van het ANC stuurde gisteravond nog een bericht dat hij reeds antwoord heeft gekregen van de Guardia Civil: de Internetsite van het ANC was voor de zoveelste keer onbereikbaar.
Het publiek dat bij het Parlement de vergadering volgde, er waren zo’n 35.000 deelnemers aanwezig, moest na afloop oppassen dat zij niet werd overreden door hard rijdende auto’s van de Nationale politie. Er was geen enkele reden was voor deze haast, afgezien van intimidatie.
3. De reactie
Na de handreiking van Puigemont gisteren op aandringen van de Europese Raad, bij monde van Donald Tusk, om niet de onafhankelijkheid te verklaren, toonde vanochtend de woordvoerder van de Europese Commissie, Vladis Dombrovskishaar, zijn onvoorwaardelijke steun aan Rajoy en dat iedereen zich aan de grondwet van de lidstaten van de EU moet houden. Hij repte met geen woord over onderhandelingen. Ook Groot Brittanië uitte zich in vergelijkbare bewoordingen. Zowel de EU als Groot Brittanië negeren dus de uitslag van het referendum van 1 Oktober. Gesterkt door deze ruggesteun van de EU besloot de ministerraad van de spaanse regering om de eerste stappen te zetten voor het toepassen voor artikel 155; de opheffing van de Catalaanse autonomie. Als eerste stap in deze procedure moet Puigdemont de vraag beantwoorden wat hij precies met de opgeschortte onafhankelijkheidsverklaring bedoeld. Volgens de grondwet is er geen termijn waarbinnen Puigdemont moet beantwoorden. Rajoy geeft hem echter vijf dagen. Op 16 Oktober voor 10.00 uur ‘s-morgens loopt het ultimatum af. Het mag duidelijk zijn dat veel Catalanen zeer teleurgesteld zijn in de partijdige houding van de EU na de handreiking van Puigdemont en de onwil van de EC om te onderhandelen. Er is voor de Catalanen geen weg terug naar de spaanse grondwet. De EU zou dit aan de hand van het referendum moeten begrijpen en respecteren.
In het congres vroeg ERC afgevaardigde Gabriel Rufian of de spaanse regering internationale bemiddeling zal aanvaarden. Het antwoord van de vicepresidente was dat spanje een sterk land is en zelf haar eigen problemen kan oplossen. Er is dug geen enkele wil om te onderhandelen.